Hoewel tamaties oorspronklik vanaf Suid-Amerika kom, het hulle in die 18de eeu meer gewild geword in Europese huishoudings. Dit is dan ook hoe die vrug sy weg na Suid-Afrika gevind het.

Suid-Afrikaners benut en geniet die ronde rooi vrug op verskeie maniere: gebraai, gebottel of sommer net in ՚n slaai. Die feit dat Suid-Afrika die enigste land is wat heel jaar tamaties kan oes, beteken dat ons baie lief is vir ons tamaties, veral vir ons All Gold-tamatiesous.
Dit is ook nie net sommer enige tamatie wat gebruik word in jou bottel All Gold nie. By hulle verwerkingsaanleg in Musina word die tamaties vir All Gold-tamatiesous met die hand uitgesoek.

In die reeks het ons die All Gold-tamatiesousproses van saad tot tafel bespreek. In die laaste gedeelte van hierdie reeks fokus ons op die verwerking- en verpakkingsproses van hierdie gesogte sous.

Vars van die plaas af

Sodra ՚n boer sy tamaties geoes het, word hulle in houers op ՚n vragmotor gelaai en na die Musina-tamatieverwerkingsaanleg geneem. Hier moet die tamaties eers deur ՚n keuringsproses gaan voordat dit aanvaar word.

Die aanleg het sy deure die eerste keer in 1987 oopgemaak en het oorspronklik aan die Langeberg-groep behoort. Die aanleg was gebruik om Koo-boontjies, -spaghetti, -beetkonfyt en -suikermielies te verblik. Tiger Brands het die aanleg in 1993 oorgeneem en dit in ՚n tamatiepasta-aanleg omskep. Hierdie aanleg vervaardig van April tot September elke jaar genoeg tamatiepasta om die bekende All Gold-tamatiesous te maak. Om drie tot vier konkas tamatiepasta te maak, het jy 1 000 ton tamaties nodig en die aanleg verwerk 3 000 ton tamaties per week.

Die eerste stap in die proses is om die tamaties te toets. Voordat die boer sy oes kan aflaai, word die tamaties se Brix-inhoud eerste getoets. Brix is die skaal waarin suikerinhoud weergee word. All Gold-tamatiesous se ideale Brix is 5, maar afhangend van groei-omstandighede op die plaas sal die aanleg tamaties met ՚n Brix van 3,9 tot 5,5 aanvaar.

Die volgende stap is die belangrikste – die gradering van die tamaties. Dit is hier waar die boer sal hoor of sy tamaties die mas opkom.
՚n Houer vol tamaties word ewekansig van die trok af gekies. Die tamaties word in ՚n keuringsmasjien uitgegooi en die masjien laat dan ՚n sekere aantal tamaties deurval.

Die rede hiervoor is sodat die goeie of slegte tamaties nie met die oog uitgesoek kan word deur die aanleg se personeel nie. Die tamaties wat uit die masjien val, word dan noukeurig ondersoek om te kyk of daar enige afwykings is.

Gedurende die proses kyk hulle na:

•Die grootte van die tamatie; dit moet groter as 30 mm wees
•Verrotting op enige deel van die tamatie
•Insekte of plantsiektes op die tamatie
•Enige swamme wat op die tamatie voorkom
•Of daar stingels en blare ook tussen die tamaties is
•Of die tamaties ryp genoeg is
•Of die tamaties sonbrand opgedoen het

Hierdie proses is die maak-of-breek oomblik vir die boer. Die aantal tamaties wat die toets slaag bepaal of die hele besending aanvaar of afgekeur gaan word. Indien die tamaties afgekeur word, word die boer met sy vrag tamaties teruggestuur huis toe. Wanneer die tamaties aanvaar word, word die trok geweeg en die boer kan sy oes aflaai.

Die leë houers word terug plaas toe gestuur. Die gewig en gehalte van die tamatievrag bepaal hoeveel die boer vir sy vrag betaal word.

Hier kom die sous

Dit is ideaal om die tamaties te verwerk sodra hulle afgelaai word, maar indien die fabriek ՚n agterstand het, kan hulle die tamaties vir 72 uur berg voordat dit begin gehalte verloor. Die eerste stap is om die tamaties te was. Hier maak hulle seker dat al die grond en ander vreemde materiaal van die tamaties afgewas word. Nadat die tamaties deur ՚n tweede wasproses gegaan het word dit fyngemaak.

Die volgende stap is die kookproses. Hier word die tamaties gaar en sag gemaak sodat dit na die verpulper vervoer kan word. Die verpulper druk al die sap en vleis uit die tamaties en los net die skil agter. Die vleis en sap gaan na ՚n verdamper wat al die water uithaal en net ՚n tamatiepasta laat oorbly. Om te verseker die pasta is veilig vir menslike gebruik, word dit gesteriliseer voordat dit in konkas verpak word om na die bottelaanleg vervoer te word.

Sit dit in ‘n bottel

Die Tiger Brands-bottelaanleg waar All Gold-tamatiesous gebottel word, is in Johannesburg. Die aanleg het sy deure in 2003 oopgemaak en hier word die 350 ml en die 700 ml All Gold Original tamatiesous verpak. Die aanleg verpak sowat 4,2-miljoen bottels All Goldtamatiesous per maand.

Sodra die tamatiepasta by die bottelaanleg aankom word dit getoets om te verseker dat dit op All Gold se standaard is. Die pasta word dan in tamatiesous omskep en die sous word gekook en net so warm in ՚n splinternuwe glasbottel ingespuit. Sodra die bottel vol is, word dit gepasteuriseer en met die mooi rooi etikette versier. Nou is die tamatiesous reg om na pakhuise vervoer te word om versprei te word sodat jy dit in die winkel kan gaan koop.

All Gold toets voortdurend hulle tamatiesous om te verseker dat dit veilig is en lekker smaak. Tiger Brand streef daarna om die bekostigbaarheid en gehalte van hulle produkte te bevorder. Hulle wil hulle produkte so aanvaarbaar en bekostigbaar as moontlik hou, en steeds hulle maatskappy volhoubaar vorentoe dryf. Dit bewys hulle deur hulle All Goldportefeulje uit te brei en verskeie geure sous by die All Gold-handelsmerk te voeg, asook met die bekendstelling van hulle 500 ml drukbottel.

Hoe lank vat dit van saad tot tafel?

Vandat die tamatiesaad gesaai word tot by die produksie van ՚n volwasse saailing neem sowat 35 dae. Vandat die saailing geplant word totdat die tamatie geoes word neem sowat 100 dae. Die oes van die tamaties en die vervoer en aflewering by die tamatieverwerkingsaanleg
neem sowat twee dae. Die Tiger Brands-fabriek verwerk die vars tamaties tot ՚n pasta in 12 uur en die afkoelproses neem nog 12 uur.

Indien die pasta dadelik vervoer word sonder om geberg te word, sal die pasta binne ՚n dag tot by die bottelaanleg reis. Tamaties wat vanuit die Lutzvilleomgewing verskaf word, volg dieselfde proses, met die uitsondering dat dit agt weke neem vir die saad om te groei tot by volwasse saailinge omdat dit in die winter gesaai word.

Al wat oorbly is die antwoord op ՚n jarelange vraag? Moet jy jou All Goldtamatiesous in die yskas bêre? Wel, die antwoord is ja. Die sous moet in ՚n droë koel plek gebêre word en as dit eers oopgemaak is moet dit yskas toe gaan.