Party boere haat dit en vermy dit soos die pes. Vir ander is dit die eenvoudigste oplossing vir ’n volhoubare inkomste. Dan is daar ook diegene wat die markgolwe lees en verstaan en weet hoe om die stelsel te benut om geld te maak. Die feit bly – sonder varsproduktemarkte sal Suid-Afrika se groentebedryf tot stilstand knars.

Die mark is nie vir sissies nie en as ’n boer dit as ’n stortingsterrein vir onverkoopte produkte wil gebruik, dan gaan die mark sy produkte presies so hanteer. ProAgri het kers opgesteek by Jaco Oosthuizen, hoofuitvoerende beampte van die RSA-groep, as een van die grootste rolspelers in die varsproduktebedryf, oor hoe boere die mark kan benut om te groei. Jaco sê die mark is uiters mededingend. Dit is ook genadeloos, veral as jou produk nie op standaard is nie. Die markvloer is ’n groot gelykmaker.

Jou produk staan daar tussen al die ander en as jy nie moeite doen om dit verkoopbaar en aantreklik te maak nie, is dit vir die markagent baie moeilik om kopers se aandag te trek en die beursie te laat uithaal. “Onthou die produk bly joune totdat dit verkoop is,” sê Jaco.

Een van die beste beleggings wat ’n groenteboer kan maak is om ’n goeie werksverhouding op te bou met sy markagent. ’n Agent moet aan die een kant sy boere gelukkig hou en aan die ander kant sy kopers, want hy is van albei afhanklik.

’n Boer wat wisselvallig lewer is ’n markagent se grootste nagmerrie, want as ’n groot koper gewoond raak daaraan om op ’n Dinsdag agt palette slaai van ’n spesifieke plaas te koop en skielik word daar sonder waarskuwing vir ’n paar weke nie gelewer nie, gaan die koper begin uitkyk vir ’n ander verskaffer.

Jaco sê selfs kleiner boere moet dit ook verstaan en toepas. Jy kan liewer twee keer per week klein hoeveelhede van hoë gehalte lewer as om op te daag, alles wat jy het neer te sit en dan vir weke te verdwyn. ’n Markagent sal moeite doen om ’n koper vir jou produkte te vind as hy weet hy kan die koper elke week tevrede stel. “Maak seker jou verpakking voldoen aan die mark se standaarde en sorg dat al jou bokse, sakkies en houertjies jou boerdery se naam op het,” sê Jaco.

Net soos enige bemarkingsveldtog in die media, moet jy as boer jou handelsmerk op die mark bevorder. Jou produkte moet sigbaar wees en goed lyk. Kopers weet wat verkoop goed in hulle winkels en dit is waarna hulle gaan soek.

’n Groenteboer se huiswerk begin in die winkel om te sien wat koop die huisvrou en dan eers kom grondontleding, saadkeuse en verbouingspraktyke. Naas standhoudendheid is die grootste wenresep vir goeie pryse om produkte te lewer op tye wanneer dit skaars is. As jou spanspekke voor die res van die land s’n ryp is, gaan jy al die pad bank toe lag.

As jy in die winter lekker soetrissies en basielkruid kan lewer, gaan jy al wat ’n aankoper is se beste maatjie wees. Jaco sê aankooppatrone het deur die jare baie verander. Twintig jaar gelede het die meeste kettingwinkelgroepe al hulle varsprodukte op die market aangekoop, maar ondertussen het hulle ook hulle eie handelsmerke ontwikkel en begin om regstreeks by boere of pakhuise aan te koop.

Ondanks dié verskuiwing het die volumes op die markte steeds bly groei. Meer as R16-miljard se produkte word elke jaar op die plaaslike market verkoop. Die winkelgroepe verstaan ook die waarde van die mark as prysbepaler. Enige prys wat aan ’n boer of pakhuis gebied word, sal ooreenstem met pryse op die mark. “Dit bly die enigste kanaal vir verwysingspryse,” sê Jaco.

Die RSA-groep het saam met die veranderings ontwikkel en gegroei en hulle kan ook buite die varsproduktemark namens boere optree om met kopers te onderhandel. Jaco sê: “Wat RSA uniek maak, is dat ons die boer se verkoopspan bly. Ons filosofie is dat die produsent eerste kom.”

RSA het meer as vierduisend boere op hulle boeke en hulle kyk ewe goed na die groot boere wat hulp nodig het met uitvoere tot die kleinste van die kleinste wat net probeer om ’n paar produkte op die rak te kry. RSA verwag om vanjaar 860 000 ton produkte te verhandel en R4,1-miljard se verkope namens hulle produsente te hanteer. “Ons mikpunt tans is om na ’n miljoen ton per jaar te groei,” sê Jaco.

Vir meer inligting oor die RSA-groep besoek www.rsa.co.za. Lees ook in die volgende uitgawe meer oor die jaarlikse PMAvarsproduktekongres wat onlangs in Pretoria plaasgevind het.